PCR staat voor polymerase chain reaction; met de moleculaire test wordt het genetische materiaal van het virus, het RNA, aangetoond. RNA is voor het virus wat DNA is voor mensen. De test wordt meestal uitgevoerd op materiaal dat diep uit de neus en de keel is afgenomen. Met de PCR-test is het RNA vanaf ongeveer 2 dagen voor het begin van klachten tot soms 2 maanden na de start van klachten aan te tonen.
Hoe werkt het?
De PCR-test voor SARS-CoV-2 bestaat uit een aantal stappen. Eerst wordt het RNA uit het afgenomen materiaal gezuiverd, de isolatiestap. Daarna wordt het gezuiverde RNA omgezet in DNA met behulp van een eiwit dat RT (reverse transcriptase) heet. Dit omgezette DNA wordt gebruikt in de volgende stap, de amplificatiestap. In de PCR-stap worden zogenaamde primers toegevoegd aan het DNA. Deze primers zijn ontworpen om een voor SARS-CoV-2 uniek deel van het DNA te markeren en te vermenigvuldigen. Dit vermenigvuldigen gebeurt in cycli. In elke cyclus wordt het aantal kopieën van dat unieke deel verdubbeld. Binnen de medische microbiologie is het gangbaar dat de amplificatiestap bestaat uit 40-45 cycli, wat kan resulteren in miljarden deeltjes van het unieke deel van het DNA. Het apparaat waarin de amplificatiestap plaats vindt, detecteert wanneer dit aantal unieke deeltjes boven een bepaalde drempel uit komt; de test wordt dan positief. Sommige apparaten zien ook hoeveel cycli er nodig zijn om positief te worden, dit aantal cycli wordt de Ct-waarde genoemd. Als de PCR positief is geworden met een lage Ct-waarde, betekent dit dat er heel veel RNA van het virus in het oorspronkelijk afgenomen materiaal zat. Een hoge Ct-waarde betekent dat er weinig RNA in het oorspronkelijke materiaal zat.
De PCR-techniek bestaat al langer dan Covid-19. In deze video wordt de geschiedenis en evolutie van de testmethode toegelicht.
Hoelang duurt de test?
De duur van de PCR-test kan variëren van 45 minuten tot 4 uur, afhankelijk van de gebruikte apparatuur. Er is ook een snelle versie van de PCR ontwikkeld, de LAMP-methode. Deze duurt enkele tientallen minuten, maar wordt nog getest op betrouwbaarheid.
Hoe betrouwbaar is de test?
De PCR-testen zijn zeer betrouwbaar. De sensitiviteit is zeer hoog. Omdat de primers alleen passen op SARS-CoV-2 zal de PCR niet met andere virussen reageren. De specificiteit is dus ook zeer hoog. Elk Nederlands laboratorium dat de SARS-CoV-2-PCR wil uitvoeren, wordt op betrouwbaarheid gecontroleerd door het RIVM. Op deze manier is verzekerd dat materialen dezelfde uitslag krijgen bij verschillende laboratoria, ook al worden er verschillende apparaten gebruikt. De uitvoering van de RT-PCR vereist namelijk specialistische kennis en training zowel voor de technische uitvoering als voor de interpretatie van de resultaten.
Waarvoor kunnen SARS-CoV-2 PCR’s worden gebruikt?
De RT-PCR-test is zeer geschikt om een actuele besmetting mee aan te tonen. Dit kan zowel bij personen mét als zónder klachten. In bepaalde gevallen, bijvoorbeeld bij iemand die enige tijd geleden COVID-19 heeft gehad, kan de RT-PCR nog positief zijn, zonder dat er een actuele besmetting is. In deze specifieke gevallen kan de Ct-waarde helpen bij de juiste interpretatie. Het is niet zo dat een hoge Ct-waarde betekent dat het een oude infectie betreft. Een negatieve test betekent over het algemeen dat er geen actuele besmetting is, alhoewel de test ook te vroeg afgenomen kan zijn (bijvoorbeeld als de persoon nog geen klachten en aantoonbaar virus heeft).
Kan de test worden gebruikt om besmettelijkheid aan te tonen?
Ja en nee. Een positieve test betekent vaak dat de persoon besmettelijk is, maar omdat de test nog heel lang positief kan blijven, is dat niet altijd zo. Dit hangt van verschillende factoren af, zoals of er nog klachten zijn en de duur van de klachten. Daarnaast toont recent onderzoek dat lage Ct-waardes een hogere kans op besmettelijkheid betekent. Bij een negatieve test kan er doorgaans vanuit worden gegaan dat de persoon niet besmettelijk is.
Kan de test worden gebruikt om een besmetting in het verleden aan te tonen?
Nee. De PCR-test kan tot 2 maanden na eerste ziektedag positief zijn, maar dit is lang niet in alle gevallen zo. Daarom dient de test niet voor dit doel gebruikt te worden.
Kan de test immuniteit aantonen?
Nee, de (RT)-PCR test is niet geschikt voor het bepalen van immuniteit.
