Vào những năm 1980, vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) và hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS) đã trở thành một đại dịch. 40 năm sau, HIV vẫn là một vấn đề. Với xu hướng tình dục tiếp tục thay đổi, thế hệ trẻ đang đối mặt với nhiều nguy cơ hơn. Hai chuyên gia về HIV của Roche Diagnostic, Bác sĩ Tamar Tchelidze, đối tác trong lĩnh vực bệnh tật và Bác sĩ Benjamin LaBrot, giám đốc y tế toàn cầu, đã chỉ ra 13 sai lầm hiểu biết về HIV.
Tại Việt Nam, trong 9 tháng đầu năm 2023, Việt Nam ghi nhận hơn 10.000 ca nhiễm HIV mới, trong đó có tới 49% nằm ở nhóm nam quan hệ đồng giới. Đặc biệt, tỉ lệ người nhiễm HIV đang trẻ hóa, người nhiễm HIV ở nhóm tuổi 16-29 tăng từ 37,2% năm 2019 lên 48,7% năm 2022. Trong 9 tháng đầu năm ghi nhận 47,3% người nhiễm ở độ tuổi này.1 Khi giới trẻ ngày càng có các hoạt động tình dục không an toàn hơn và các hành vi tình dục nguy cơ cao, HIV sẽ càng tác động mạnh mẽ đến họ.
HIV vẫn còn hiện diện trong xã hội hiện đại – là một căn bệnh đôi khi bị lãng quên, nhưng chính nó chưa bao giờ lãng quên chúng ta.
Hoàn toàn không đúng. Với phương pháp điều trị bằng thuốc kháng vi rút hiện nay, hầu hết mọi người không tiến triển tới AIDS. Họ sống lâu và khỏe mạnh.
Có nhiều biện pháp để phòng tránh HIV. Không quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc hậu môn, không dùng chung kim tiêm khi tiêm chích ma túy, quan hệ tình dục an toàn hơn bằng bao cao su, bao ngón tay và màng chắn miệng, và sử dụng điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, được gọi là PrEP, tất cả đều giúp ngăn ngừa sự lây lan của HIV. Khi chưa nhiễm HIV, Dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc uống hoặc thuốc tiêm sẽ làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm HIV do quan hệ tình dục hoặc tiêm chích ma túy.
Bất cứ ai cũng có thể bị nhiễm HIV. Vào năm 2020, gần một phần tư số ca nhiễm HIV mới xảy ra do quan hệ tình dục khác giới.2 Mặc dù căn bệnh này hiện phổ biến hơn ở nam giới có quan hệ tình dục đồng giới nhưng bất kỳ ai quan hệ tình dục đều có nguy cơ nhiễm HIV. Xu hướng tình dục mới có thể khiến người có xu hướng tình dục khác giới gặp nhiều nguy cơ hơn khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn - một hình thức quan hệ tình dục có nguy cơ lây truyền HIV cao hơn - đã trở nên phổ biến.
Quan hệ tình dục qua đường hậu môn khác giới (Heterosexual anal intercourse - HAI) đã trở nên phổ biến hơn, với hơn 3 trên 10 người cho biết họ có hành vi HAI. Một câu hỏi khảo sát từ khảo sát quốc gia về tăng trưởng gia đình của Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ cho thấy khoảng 38% phụ nữ cho biết họ có quan hệ tình dục qua đường hậu môn với một bạn tình khác trong năm 2017 đến 2019, so với 33% trong năm 2015 đến 2017. Nam giới giữ nguyên ở mức khoảng 38%.
Theo dữ liệu gần đây nhất từ cuộc khảo sát Nghiên cứu Khám phá Tình dục ở Mỹ năm 2015, phụ nữ từ 25 đến 29 tuổi được báo cáo là nhóm dân số thường xuyên quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
Mặc dù nguy cơ nhiễm HIV khi quan hệ tình dục bằng miệng là cực kỳ thấp3 nhưng bạn hoàn toàn có thể bị nhiễm HIV khi quan hệ tình dục qua đường âm đạo. Khoảng 7.000 phụ nữ ở Hoa Kỳ bị nhiễm HIV hàng năm,4 nhiều người do quan hệ tình dục qua đường âm đạo không được bảo vệ.
Ngoại trừ bao cao su, hầu hết các phương pháp như thuốc uống và đặt vòng tránh thai không ngăn ngừa được HIV hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Dự phòng trước phơi nhiễm, được gọi là PrEP, là lựa chọn phòng ngừa HIV tốt nhất hiện có, mang lại khả năng bảo vệ hơn 95%. Bao cao su, và ở mức độ thấp hơn là bao ngón tay và tấm chắn miệng, cũng giúp ngăn ngừa sự lây lan của HIV nhưng không hiệu quả bằng PrEP.
Bất kỳ ai quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc hậu môn không được bảo vệ đều hoàn toàn có thể nhiễm HIV và hàng loạt bệnh khác, bao gồm viêm gan, lậu, giang mai và thậm chí cả vi rút Zika. Tiêm chích ma túy và dùng chung kim tiêm thậm chí còn có nhiều nguy cơ hơn.
Những người quan hệ tình dục không an toàn có nguy cơ cao - tương tự như nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác - và quan hệ tình dục qua đường hậu môn là kiểu quan hệ tình dục có nguy cơ nhiễm hoặc lây truyền HIV cao nhất.
Ngay cả khi bạn tin tưởng bạn tình của mình, việc xét nghiệm HIV định kỳ có thể đảm bảo rằng cả hai đều không mắc bệnh.
Các nghiên cứu hiện tại với các cặp vợ chồng Mỹ chỉ ra rằng 20% đến 40% đàn ông và 20% đến 25% phụ nữ kết hôn với người khác giới cũng sẽ ngoại tình trong suốt cuộc đời của họ, và những người đa ái có nguy cơ cao hơn. Điều quan trọng là có thể tin tưởng đối tác của mình, nhưng cũng quan trọng là đừng quên bản chất con người.
Có nhiều cách để điều trị HIV. Một số biện pháp như dùng thuốc uống hàng ngày, thuốc tiêm tác dụng kéo dài và tránh các hoạt động có nguy cơ cao như quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc hậu môn không được bảo vệ hoặc dùng chung kim tiêm. Các phương pháp mới không ngừng phát triển, bao gồm thuốc tiêm hai lần mỗi năm, miếng dán và các phương pháp khác dễ dàng và thuận tiện hơn.
Đây là một quan niệm sai lầm phổ biến. Có nhiều chủng HIV khác nhau và một số chủng đáp ứng với điều trị tốt hơn những chủng khác. Trên thực tế, nhiều chủng hiện nay đang có biểu hiện kháng thuốc nhiều hơn đối với các loại thuốc mà chúng ta dùng để điều trị HIV. Một người nhiễm HIV có thể nhiễm thêm các chủng HIV nặng hơn từ một người bị nhiễm khác.
Không, đây là một quan niệm sai lầm. Có rất nhiều bệnh mà muỗi có thể truyền bệnh, nhưng may mắn thay, HIV không phải là một trong số đó.
Không, đây là một sai lầm phổ biến về HIV. Việc lây truyền HIV đòi hỏi phải có sự tiếp xúc trực tiếp giữa chất dịch cơ thể của hai người. Đơn giản là bạn không thể nhiễm vi rút từ bồn cầu hoặc bể bơi, và cho đến nay, chưa có trường hợp nào dùng chung đồ dùng (hoặc thậm chí qua đường nước bọt) dẫn đến nhiễm HIV, vì HIV không sống tốt trong nước bọt.5 HIV hầu như chỉ lây truyền qua quan hệ tình dục qua đường hậu môn và âm đạo không được bảo vệ và dùng chung kim tiêm khi tiêm chích ma túy.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Nội dung này chỉ được cung cấp cho mục đích giáo dục và thông tin và không đưa ra lời khuyên y tế hoặc dịch vụ chuyên nghiệp. Thông tin được cung cấp không nên được sử dụng để chẩn đoán hoặc điều trị một vấn đề sức khỏe hoặc bệnh tật và những người tìm kiếm lời khuyên y tế nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Luôn tìm kiếm lời khuyên của bác sĩ hoặc nhà cung cấp dịch vụ y tế có chuyên môn về tình trạng bệnh lý.
Tài liệu tham khảo:
Bác sĩ Tamar Tchelidze là đối tác trong lĩnh vực bệnh tật của Roche Diagnostics. Bà có hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y tế toàn cầu, quản lý sự thay đổi và chuyển đổi với sự linh hoạt đã được chứng minh trong môi trường học thuật, tư nhân và chính phủ. Trước khi làm việc tại Roche, Tchelidze là người liên lạc chính của Dự án PrEP, được bổ nhiệm nhằm xem xét, thảo luận và đề xuất các chiến lược cho phép các lựa chọn thử nghiệm lâm sàng ít tốn nhiều nguồn lực hơn phê duyệt các biện pháp can thiệp PrEP mới trong khi vẫn duy trì tính nghiêm ngặt về mặt khoa học.
Bác sĩ Benjamin LaBrot là Giám đốc Y tế toàn cầu về nhiễm trùng và miễn dịch (HIV và HXV) tại Roche Molecular Diagnostic. Ông là bác sĩ gia đình, từng theo học tại Đại học Phẫu thuật Hoàng gia, Ireland và làm bác sĩ bệnh viện cho đến khi thành lập tổ chức hỗ trợ y tế nhân đạo vào năm 2009, sau đó hành nghề hơn 10 năm ở những vùng nông thôn xa xôi, ít điều kiện ở Haiti, Honduras và Panama . LaBrot cũng là giáo sư lâm sàng giảng dạy về Chăm sóc giảm nhẹ, Sốt rét và Công tác Viện trợ Quốc tế tại Trường Y khoa USC Keck.
