Gedwongen sluiting

Voor de uitbraak van corona beschikte SALT in de regio over zo’n 60 vestigingen; het merendeel daarvan moest noodgedwongen sluiten. “We hadden bijvoorbeeld veel prikpunten in verpleeghuizen, maar die wilden niet langer aanloop van buiten in verband met besmettingsrisico. Ook huisartsenpraktijken wilden het aantal mensen in hun wachtkamer verminderen en niet meer als prikpunt fungeren.”

Met de vermindering van het aantal prikpunten moest heel snel een oplossing gevonden worden voor de bestaande cliënten van SALT Niemeijer: “Een goed ingestelde diabetespatiënt kan best een maandje wachten, maar tegen een trombosedienstcliënt kun je niet zeggen ‘we prikken je over acht weken wel’. SALT is daarom vrij snel bloed gaan prikken op speciale besmettingsspreekuren. We hebben een elektronische agenda ontwikkeld waarmee we de overstap maakten van inloop naar prikken op afspraak. De huisarts trieerde of mensen luchtwegklachten hadden, zo ja - dan werden ze geprikt op een speciale locatie waar iemand in volledig beschermend pak zat.” 

Minimale achterstand

In de regio van SALT richtten de huisartsenorganisatie twee topsportcentra in Purmerend en Zaanstad inals crisislocatie. “Daar werden alle mensen met luchtwegklachten centraal gezien en werden ook prikpunten geopend. We hebben daar direct een CRP-meter neergezet en gekoppeld aan het lab zodat er ook POCT kon worden geprikt, dat bleek een handige tool bij die spreekuren. Alles is gedaan in nauwe samenspraak met het crisisteam van de huisartsen in de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR).”

Dankzij al die snel geïmplementeerde aanpassingen liep de productie van SALT in 2020 een minimale achterstand op. “In maart en april was het wel een drama. Ik geloof dat we na de lockdown hooguit 50 patiënten op een dag hadden, niemand durfde nog zijn huis uit. We hebben een kleine inhaalslag gehad in juni en juli, toen zaten we alweer op 95% van wat we normaal prikten. Het is op dit moment nog steeds niet helemaal op pre-corona niveau en dat kost SALT geld. Er zijn nog steeds prikpunten dicht en we worden niet langer gecompenseerd door de overheid.”

Snelteststraat

Parallel aan het coronaproof inrichten van de prikpunten zag Niemeijer nieuwe kansen voor SALT. “Ik werd geregeld door verschillende huisartsen benaderd met de vraag: ‘we hebben een verkouden medewerker, hebben jullie een test die je snel kunt uitvoeren’? Ik hield het aanbod al een tijdje in de gaten, dus toen Roche me vertelde dat er een sneltest aankwam heb ik direct een optie genomen voor een groot aantal testen. Bij toeval werd ik tegelijkertijd benaderd door SKOP, een regio-organisatie voor kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang. Daar klaagden ze over het feit dat de zorg, samen met een aantal andere disciplines, voorrang kreeg bij teststraten van de GGD, maar dat er voor docenten en medewerkers in de kinderopvang niks geregeld was. Ook scholen vroegen ons of we een oplossing hadden. Nou, toevallig wist ik dat de Roche-testen in Mannheim stonden en dat ze met een week zouden arriveren.”

Een locatie om die sneltesten af te nemen, bleek al voorhanden. SKOP was vóór SALT al bezig met een commerciële partij voor sneltesten, maar had weinig fiducie in de kwaliteit van het aanbod. SKOP had al wel een testlocatie mét toestemming van de gemeente Purmerend geregeld. Niemeijer: “Wij hadden de testen en zij de straat, het was een kwestie van zo snel mogelijk opengaan. In een paar dagen hebben we alle scholen in de omgeving aangeschreven, websites gemaakt en vouchers uitgedeeld. Niet lang daarna zat de teststraat in Purmerend bommetjevol.”

Muur van onwil

Het nieuws van de snelteststraat ging als een lopend vuurtje door de regio en in no time meldde zich een aantal scholen uit het nabijgelegen Zaandam met het verzoek om sneltesten. SALT vond ook daar snel een locatie, maar stuitte vrijwel direct na het optuigen van de teststraat op een muur van bestuurlijke onwil. 

Niemeijer: “We zaten op het Hembrugterrein en dat bleek een wat ongelukkig gekozen locatie. Er lopen daar al jarenlang rechtszaken over het toelaten van activiteiten, waarop de burgemeester heeft besloten dat er niets meer georganiseerd mocht worden op het terrein. En toen stond SALT daar ineens met een teststraat en gingen bij de gemeente alle alarmbellen af. We kregen zonder waarschuwing direct te maken met hele agressieve handhaving op het terrein, zo kregen we te horen dat we ‘morgen’ weg moesten zijn.”

Ook de Zaanse GGD bleek weinig gecharmeerd van een extra teststraat in de gemeente en zocht de pers op met het verhaal dat SALT geen vergunning had en daar niet mocht testen. Daarbij noemde de GGD de testen van SALT - en dus Roche - ‘niet gevalideerd’, “terwijl het Robert Koch Instituut, de Duitse versie van het RIVM de testen al lang op Europees niveau had goedgekeurd,” zegt Niemeijer.

Reikende hand

Waar SALT in Zaandam tegenwerking ondervond, liep het in Purmerend op rolletjes. “Het leuke was dat een van onze grootste klanten in Purmerend inmiddels de gemeente was. We kregen klusjesmensen, schoonmakers, ambtenaren die wilden vergaderen. Scholen waren tevreden, crèches waren blij, dus we hadden echt een geweldige teststraat staan. Je moet je ook voorstellen dat in die periode veel mensen niet naar de GGD wilden naar aanleiding van de datalekken.”

De gemeente Zaanstad en de lokale GGD draaiden uiteindelijk bij. Nadat de burgemeester SALT te kennen gaf dat ze écht moesten verhuizen, reikte hij de helpende hand. SALT hoefde geen ingewikkelde vergunningen meer aan te vragen en de gemeente regelde een nieuwe locatie een paar honderd meter verderop. Niemeijer: “In die periode zat ik ook bij de Zaanse GGD-directeur voor een gesprek. Aan het eind gaf hij toe dat als hij de beschikking had gehad over sneltesten hij hetzelfde zou hebben gedaan als SALT, alleen moet de GGD aan heel veel regels voldoen. En net toen ze aan het opschalen waren, kwamen wij ertussendoor.”

Nu betaalbare zelftesten overal te koop zijn, is de behoefte aan snelteststraten een stuk minder. De kosten voor de SALT-testlocatie in Zaandam konden niet meer uit en die moest sluiten, Purmerend is nog wel open. Van de 30.000 bestelde Roche sneltesten liggen ten tijde van het interview nog maar een kleine 2.000 op de plank. Niemeijer: “Met de teststraten kon SALT mooi opvangen wat we minder deden op het lab. Zie het als communicerende vaten; zodra COVID afneemt hebben we weer meer reguliere diagnostiek, dus vaker bloedprikken en minder naar de teststraat. We focussen ons op de teststraat nu op reiscertificaten en PCR-testen, er zijn landen die dat vragen. Het gaat om een sneltest en daar proberen we op in te springen.”

Corona learnings

Wat SALT geleerd heeft van de coronacrisis? “Het belang van een goed crisisprotocol en de kracht van een bedrijf waar de lijnen kort zijn. Ik ben met name trots op ons MT en ICT: die hebben dingen razendsnel en heel veilig ingeregeld. Als je dat vergelijkt met de GGD die last had van datalekken, en U-Diagnostics waarbij paspoorten werden geappt, dat was bij ons nicht im Frage. Wij vragen geen paspoorten, zeker niet bij de sneltest. Wij hebben nul datalekken gehad en nul patiëntenverwisselingen. We doen sommige dingen nu anders, op managementniveau vergaderen via Teams bijvoorbeeld, maar het prikken zal hetzelfde blijven. Zorgverzekeraar VGZ vond trouwens dat onze prijzen wel naar beneden kunnen omdat corona heeft bewezen dat alles efficiënter kan. Maar mijn mensen moeten zich nu per patiënt helemaal verkleden, een bril op en handgel gebruiken, dus dat stuk is hélemaal niet efficiënter geworden. Er is ook sprake van hoger ziekteverzuim door bijvoorbeeld een verkouden familielid, dus qua efficiency verandert er niet veel en wordt het eerder complexer door corona.”

Pro-actiever testbeleid

Voor zo’n ontwikkeld land als Nederland had het testbeleid best wat sneller en pro-actiever opgetuigd kunnen worden, vindt Niemeijer. “De marktwerking heeft tot een enorme versnippering geleid. PCR-testen zijn natuurlijk de gouden standaard, maar als je sneller op de markt was geweest met alle sneltesten, dan had je heel veel mensen kunnen helpen. SALT was de eerste die zei ‘geef er maar 30.000’.” Haar advies aan het ministerie van VWS? “Ga eens kijken wat er in de markt te koop is en betrek het bedrijfsleven, die hebben hun ICT-processen wél op orde.” De GGD bijvoorbeeld heeft er bijna een jaar over gedaan om aan huisartsen digitaal te melden dat ze een positieve patiënt hadden. In mijn praktijk hoorde ik het bij toeval wanneer een patiënt belde met het verhaal dat hij of zij corona had. De huisartsen wisten van heel veel patiënten gewoon niet dat ze corona hadden. Die waren soms al hartstikke ziek Dan loop je als huisarts al twee stappen achter. Ik denk dat daar een slag te maken is. Leren van elkaar en samenwerken is cruciaal.”

Over Christy Niemeijer

Christy Niemeijer is van huis uit bewegingswetenschapper en inspanningsfysioloog. Na haar opleiding miste ze pathologie, waarna ze geneeskunde studeerde om zich als sportarts te ontwikkelen. Ze kreeg in eerste instantie een leerstoel bij Defensie in de Utrechtse Knoopkazerne, maar na een jaar ontdekte Niemeijer dat zowel de sportgeneeskunde als de populatie in het leger (jong, gezond) te smal bleek voor haar interesses.

Tijdens de Nijmeegse Vierdaagse, waar ze als arts met 10.000 militairen op kamp was, fungeerde ze als een soort huisarts. “Ik kreeg te maken met klachten als buikpijn, oorpijn en allergieën en ik merkte dat ik de andere facetten die ik bij mijn opleiding geneeskunde had gehad, had gemist. Ik besloot tochvoor het huisartsenvak te gaan, omdat dat alles biedt. Ook het bewegingsapparaat, dus dat hoefde ik niet helemaal kwijt te raken.”

“Bij het leger was ik betrokken bij keuringen, en de inkoopkant daarvan. Op die manier kwam ik 19 jaar geleden in gesprek met de toenmalige directeur van het artsenlab van SALT, Ronald Janse. SALT wilde keuringen doen met goed bloedonderzoek, echt een labbepaling van het cholesterol. Aan het einde van het gesprek vroeg hij me of ik nog een paar uurtjes had om te komen helpen op de doseerafdeling.

Door mijn ambitie om huisarts te worden wilde ik meer te weten komen over trombose en na een week zat ik bij de trombosedienst van SALT te doseren. Vrijwel direct daarna kwam Roche met de CoaguChekSALT beschouwde de zelfmeters van Roche als de toekomst, maar we moesten de mensen wél opleiden om zelf te doseren. Toen heb ik een opleiding geschreven voor cliënten bij SALT en van het een kwam het ander. Nu werk ik vooral voor SALT en ben ik nog twee dagen per week actief als huisarts. Mijn hart ligt bij allebei evenveel.”

Tekst Ronald Janus  Fotografie Pim Hendriksen